Vaarroutes in Utrecht: van de Plompetorengracht naar de Nieuwe Gracht.
door Frank Nieuwesteeg
Het wordt de laatste jaren steeds drukker op de Utrechtse wateren. Vooral op de Oudegracht en de Singel.Naast de bekende rondvaartbotenvan Lovers en Schuttevaer ,zien we de kleine partyboten hun rondjes draaien vol met vrolijk maar soms luidruchtig gezelschap. Daarnaast de grote bakken van de toeristen, die vaak een of meer nachten ligplaats nemen in de passantenhaven, en de bootjes van Utrechters, vaak leden van de Kleine Boten Club Utrecht (www.kleinebotenclubutrecht.nl).
Toch is er midden in de stad ook een rustige vaarroute. En wel die via de Plompetorengracht, Drift, Kromme Nieuwe Gracht, en Nieuwe Gracht. Deze route mag je niet met een benzine- of dieselmotor varen. De KBC is van mening dat een elektromotor is toegestaan, evenals in elk natuurgebied in Nederland. Een kano, of een trapboot is ook prima. Een roeiboot is onhandig, omdat de vaarroute op veel gedeelten smal is.
De grootste tegenligger die je op dit traject kan tegenkomen is de elektrische rondvaartboot van Lovers.
Pas wel op voor spullen als oude fietsen in het water , vooral ter hoogte van de Drift en de Kromme Nieuwe Gracht, die komen hier per ongeluk wel eens in terecht, en zouden je schroef kunnen beschadigen.
We varen de Plompetorengracht binnen vanaf de Weerdsingel Oost-zijde. In tegenstelling tot de Oude- Nieuwe- en Kromme Nieuwe gracht valt het op dat er hier geen werven zijn, wel toegangsdeuren naar de kelders.
Het is vanuit de boot makkelijk om de lantarenpaalconsoles te bestuderen, die voorzien zijn van fraai beeldhouwwerk. De panden langs de route waren van voorname ,vaak adellijke burgers. In een van deze panden. ,Plompetorengracht 5, woonde in de 17e eeuw een adellijke weduwe, Hendrika van Duiyvebode, die in haar pand de apostolisch vicaris Phillipus Rovenius liet onderduiken. Het was de tijd van de schuilkerken, het was deze Rooms-katholieke bisschip, gezand van Rome, verboden om zijn werk uit te oefenen in het calvinistische Utrecht van die tijd.
In de panden Plompetorengracht 1,3,en 5 werd in de vorige eeuw het Nederlands Instituut voor Kerkmuziek gevestigd.
De directeur hiervan was midden vorige eeuw van mening dat de apostolisch vicarus Rovenius ook in of om het huis van de douairière van Duiyvebode begraven moest zijn en begon onder de vloeren van het huis naar diens stoffelijk overschot te graven. Toen de tuinen van de panden 1,3 en 5 overhoop waren gehaald, en zijn zoektocht zich met behulp van paranormaal begaafde- en wichelroedenadviseurs dreigde te verplaatsen naar de tuinen van de buren, begon men aan de geestelijke gesteldheid van de directeur te twijfelen, en moest men hem krachtig sommeren om deze activiteit te stoppen.
In 1959 werd de Kathedrale Koorschool gevestigd in op Plompetorengracht no 5.Een grote marmeren plaquette in de hal herinnert aan het verblijf van Rovenius in dit pand.
Ook is er in dit pand een concertzaal, en een “oefenkapel” , bedoeld als practicumzaal voor de studenten van het inmiddels met de Hogeschool voor Kunsten gefuseerde Nederlands instituut voor kerkmuziek Deze kapel is niet zichtbaar vanaf de boot, de concertzaal wel, die bevindt zich op de eerste en tweede verdieping aan de voorzijde.
In Utrecht zijn minstens 3 werfkelders als kapel ingericht, n.l. Nieuwegracht 32 (Cunera,studentenparochie) , Nieuwegracht 61 (Ariensconvikt,priesteropleiding) en Oudegracht 36 (Het Portaal).De meeste werfkelders hebben een andere bestemming: bar,restaurant,theater,werkplaats,atelier,opslagruimte, of …woning!.
Op de hoek van de Plompetorengracht en Wittevrouwenstraat was vanouds bakker Top gevestigd. De verkoopruimte was piepklein, doch in de kelders was meer ruimte. Nu is hier de bakkerswinkel gevestigd, in de ruime sfeervolle kelders kan men thee drinken (www.debakkerswinkel.nl) . Het is mogelijk om met de boot aan te varen. Er is echter nog geen steiger om meerdere boten aan te leggen voor de kelderdeur.
We varen langs de Drift,richting Janskerkhof.
Zoals gezegd, pas op dit deel van de route goed op, er kan wel eens per ongeluk een fiets in het water liggen. Er staan er vaak veel tegen de balustrades. Niet verwonderlijk, met de panden van 2 studentenverenigingen in de buurt (UVSV aan de Drift, het USC aan het Janskerkhof).
Na het Janskerkhof (bloemenmarkt op zaterdag) buigt de route naar links, de Kromme Nieuwe Gracht maakt een bocht om het oude immuniteitsgebied rond de Pieterskerk. Een immuniteitsgebied is een stuk grond, in de middeleeuwen bewoont door geestelijken, rondom een kerk, waar de gemeentelijke wetten niet golden, en alleen kerkelijk gezag van toepassing was.
Op de hoek, net voor de route onder de brug scherp naar links gaat, zien wij een controversieel nieuwbouwpand verrijzen. Het heeft 7 verdiepingen, maar het oppervak is piepklein per verdieping.(foto…) Alleen de werfkelder biedt veel ruimte.
Een bocht naar links onder de brug brengt ons op de Kromme Nieuwegracht. We varen vervolgens met een grote boog om de immuniteit van St. Pieter naar rechts richting Paushuize.
Ondertussen bewonderen wij aan de rechterzijde het fraaie huis “de Truttige Tuyl”, eens kraakpand, nu bewoont door een woongroep met gevoel voor stijl.
De enige Utrechtse Paus, Adriaans de 6e, heeft helaas niet van zijn fraaie huis in Utrecht kunnen genieten. Hij liet het bouwen toen hij nog als bisschop in Spanje werkzaam was, voor later, als hij met de VUT zou gaan. Het heet dan ook Paushuize en bevindt zich enige panden na de Truttigr Tuyl aan de stuurboordzijde van uw schip.
Het liep anders, hij werd paus en overleed korte tijd later in Rome. Of dit een natuurlijke dood betrof is niet geheel zeker. Hij heeft zijn huis nooit kunnen bezoeken.
We varen met een bocht naar links onder het plein door en komen nu op de Nieuwe Gracht. Deze rond 1394 gegraven gracht is voorzien van werven, en stijlvolle woonhuizen. De Oude Gracht was vanouds veel meer het tafereel van handel,nijverheid en kleine industrie. Momenteel zijn of worden diverse grachtenpanden die als kantoor of kinderziekenhuis in gebruik waren weer verbouwd tot huizen en appartementen. De bakker hoopt zo weer op nieuwe klanten.
Ter hoogte van de Magdalenabrug, Nieuwegracht 92: het oude joodse weeshuis .Lees het drama op de gevelplaquette. Het pand bevat een fraaie synagoge, soms te bezichtigen, b.v. op open monumentendag.
In de omgeving van dit pand bezit een welgestelde bewoner een wel zeer fraaie werfkelder. Hij heeft hierin o.a. een zwembad en sauna laten bouwen. Begrijpelijk dat bewoners van de Nieuwegracht hier graag napraten na hun jaarlijkse veegactie voor de werven.
We varen nu op het laatste stuk van de route, dit deel van de Nieuwegracht heet vanouds “Onder de Linden”. Een van de kleinste bruine kroegjes van Utrecht heette dan ook de Lindenbar.
Maar een bruine kroeg was niet meer trendy, derhalve is het nu een proeflokaal (www.rubensproeflokaal.nl). Onder de servaasbrug door, en we komen uit op de Tolsteegsingel, waar onze beschrijving eindigt.
Copyright: Kleine Boten Club Utrecht, 2006
